HIẾN MÁU VÀ TRUYỀN MÁU TRONG THỜI GIAN ĐẠI DỊCH COVID-19 ( PHẦN 2)

Các phương pháp tầm soát để bảo vệ người nhận máu

Sàng lọc những người hiến máu giúp đảm bảo rằng máu được hiến an toàn để truyền cho người nhận.

● Bảng câu hỏi sàng lọc và xét nghiệm về một số bệnh nhiễm trùng - Một loạt các biện pháp khác nhau, bao gồm tự báo cáo phơi nhiễm và các yếu tố nguy cơ bệnh truyền nhiễm khác được sử dụng để sàng lọc người hiến máu. Một mẫu máu được xét nghiệm trong phòng thí nghiệm để tìm một số loại nhiễm trùng.

● Không trả tiền cho người hiến máu - Từ cuối những năm 1970, những người hiến máu tình nguyện là nguồn cung cấp tất cả máu toàn phần và các thành phần của máu ở Hoa Kỳ. Những người hiến máu đôi khi được trả tiền để hiến huyết tương được sử dụng để sản xuất các sản phẩm máu khác. Tuy nhiên, để bảo vệ người nhận, các sản phẩm này được điều trị bổ sung để tiêu diệt bất kỳ tác nhân truyền nhiễm nào có thể có trong sản phẩm.

Sàng lọc các bệnh nhiễm trùng - Những người có ý định hiến máu được hỏi một số câu hỏi về những thứ có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh truyền nhiễm, chẳng hạn như tiền sử du lịch, sử dụng ma túy trong quá khứ và hành vi tình dục của họ. Trong một số trường hợp, thông tin này khiến một người không đủ điều kiện hiến máu, trong một khoảng thời gian cụ thể hoặc vô thời hạn. Vào tháng 4 năm 2020, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã thay đổi một số tiêu chí hiến máu để đối phó với đại dịch COVID- 19 và những lo ngại về việc giảm nguồn cung cấp máu trong quốc gia. Những thay đổi cụ thể được thảo luận chi tiết hơn dưới đây. (Xem 'Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (Human immunodeficiency virus - HIV)' bên dưới và 'Bệnh ký sinh trùng' bên dưới và 'Bệnh Prion' bên dưới.)

Máu được hiến được xét nghiệm một số loại virus và vi khuẩn có thể gây nhiễm trùng, nhưng trong số xét nghiệm này không có SARS-CoV-2 (virus gây ra COVID-19). Các virus đường hô hấp thường không lây truyền qua đường máu. Mọi người không nên cố gắng hiến máu nếu bị sốt hoặc có triệu chứng của bệnh về đường hô hấp như ho. (Xem 'Hiến máu trong thời gian đại dịch COVID-19 đại dịch 'ở trên.)

Các bệnh nhiễm trùng khác, và các biện pháp sàng lọc liên quan, sẽ được thảo luận trong các phần sau.

Virus gây suy giảm miễn dịch ở người (Human immunodeficiency virus - HIV) - HIV là virus gây ra bệnh AIDS. Một loạt các biện pháp được sử dụng để sàng lọc những người hiến máu có bị nhiễm HIV hoặc có các yếu tố nguy cơ nhiễm HIV hay không, bao gồm các câu hỏi về bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào của HIV và các hành vi làm tăng nguy cơ nhiễm HIV. Những hành vi này bao gồm sử dụng thuốc tiêm tĩnh mạch không theo toa, quan hệ tình dục với gái mại dâm, xăm ở một cơ sở không sử dụng kim tiêm mới cho mỗi khách hàng, và nam giới có quan hệ tình dục đồng giới hay không. Tùy thuộc vào câu trả lời của bạn cho những câu hỏi này, bạn có thể cần đợi một khoảng thời gian trước khi bạn đủ điều kiện hiến máu. Vào tháng 4 năm 2020, các tiêu chí ở Hoa Kỳ đã thay đổi do đại dịch COVID-19; hiện tại, yêu cầu là phải đợi ít nhất ba tháng sau khi tham gia các hành vi có thể làm tăng nguy cơ nhiễm HIV.

Những người muốn được xét nghiệm HIV hoặc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác không nên hiến máu cho mục đích này. Mặc dù máu được hiến đã được xét nghiệm HIV, nhưng các xét nghiệm không hoàn hảo và có một khả năng nhỏ là người hiến có thể đã bị phơi nhiễm HIV và có thể truyền virut cho người nhận. Xét nghiệm HIV miễn phí và ẩn danh có sẵn ở những nơi khác

Viêm gan - Viêm gan là một bệnh do nhiễm siêu vi gây viêm gan. Những người hiến máu thường xuyên được kiểm tra để xác định xem họ đã tiếp xúc với (hoặc bị nhiễm) virus viêm gan B hoặc C hay chưa.

● Những người có quan hệ tình dục hoặc sống chung (ví dụ: chung nhà, ký túc xá) với người bị viêm gan B hoặc viêm gan C không được hiến máu trong vòng 12 tháng sau lần tiếp xúc cuối cùng với người đó, tùy thuộc vào các chi tiết của tiền sử phơi nhiễm. Thời gian trì hoãn tương tự được áp dụng trong trường hợp tiếp xúc với những người bị viêm gan virus không rõ tiếp xúc.

● Những người đã từng được xét nghiệm dương tính với xét nghiệm tìm kháng nguyên bề mặt viêm gan B (một dấu hiệu nhiễm virus viêm gan B) sẽ không đủ điều kiện để hiến máu. Tiêm vắc-xin viêm gan B có thể tạm thời khiến xét nghiệm này trở nên dương tính. Để tránh không được hiến máu, những người gần đây được tiêm vắc-xin viêm gan B nên đợi 21 ngày trước khi hiến máu. Sau thời gian này, xét nghiệm này sẽ âm tính. Những người hiến máu có kết quả kháng nguyên bề mặt viêm gan virus B dương tính giả hoặc dương tính do vắc-xin có thể được được đánh giá lại để hiến máu nếu trung tâm huyết học tuân theo một quy trình nghiêm ngặt và đã hết khoảng thời gian hoãn được quy định.

● Những người hiến máu không được hỏi họ đã từng bị viêm gan virus hay chưa. Tuy nhiên, nếu người có ý định hiến máu cung cấp thông tin rằng trước đây họ bị viêm gan B hoặc C, hầu hết các trung tâm huyết học sẽ hoãn lại quá trình hiến máu của người này, bởi vì khi xét nghiệm dương tính thì máu được hiến phải bị hủy bỏ.

● Trong trường hợp cộng đồng đang trải qua đợt bùng phát viêm gan A đang diễn ra, quy trình hiến máu sẽ bị trì hoãn tạm thời khi người hiến có tiếp xúc với tác nhân này.

● Những người đã được truyền máu không được phép hiến máu trong 12 tháng sau ngày truyền máu.

● Ở một số tiểu bang, những người được xăm mình không được phép hiến máu trong 12 tháng. Ở nhiều tiểu bang khác, nơi ngành công nghiệp xăm được quy định cẩn thận bởi luật pháp tiểu bang để đảm bảo rằng các quy trình được vô trùng, hiến máu có thể được cho phép mà không cần bất kỳ thời gian chờ đợi nào. Liên quan đến xỏ khuyên ở lỗ tai hoặc cơ thể, hiến máu được cho phép nếu quy trình được thực hiện với thiết bị vô trùng hoặc được sử dụng một lần.

Virus Zika - Virus Zika gây nhiễm trùng nhẹ ở hầu hết mọi người, nhưng nếu phụ nữ mang thai bị nhiễm, virus có thể gây sảy thai hoặc bất thường não nghiêm trọng ở trẻ. Xét nghiệm máu tìm virus Zika đã được thực hiện tại Hoa Kỳ kể từ mùa hè năm 2017.

Bệnh ký sinh trùng - Những người hiến máu thường được hỏi những câu hỏi về khả năng tiếp xúc với một số bệnh do ký sinh trùng có thể lây truyền qua đường máu.

● Sốt rét - Sốt rét lây truyền qua truyền máu thường thấy ở một số nơi trên thế giới nhưng cực kỳ hiếm ở Hoa Kỳ. Những người hiến máu đã bị sốt rét không được phép hiến máu trong ba năm sau khi họ không còn triệu chứng. Những người đã sống (thường được xác định là ít nhất năm năm) ở các quốc gia có bệnh sốt rét phổ biến không được phép hiến máu trong ba năm sau khi họ rời khỏi đất nước đó. Khách du lịch đến thăm các khu vực bị sốt rét không được phép hiến máu trong ba tháng sau khi họ rời khỏi khu vực này, miễn là họ không có triệu chứng sốt rét. Quy định này đã được thay đổi từ khoảng thời gian chờ đợi một năm vào tháng 4 năm 2020 trong đại dịch COVID-19.

● Bệnh Chagas và Babiosis – Lây truyền bệnh Chagas (bệnh trypanosomia ở Mỹ) bằng đường truyền máu rất hiếm xảy ra ở Hoa Kỳ. Những người hiến máu được hỏi liệu họ đã từng mắc bệnh Chagas chưa, và hầu hết máu được hiến đều được kiểm tra bệnh Chagas.

Lây truyền bệnh Babiosis (một bệnh giống như sốt rét lây lan qua ve) bằng đường truyền máu ít khi xảy ra. Những người hiến máu được hỏi họ đã từng mắc bệnh này hay chưa. Ở những khu vực phổ biến bệnh Babiosis, máu có thể được xét nghiệm bệnh này.

Bệnh Prion - Bệnh Creutzfeldt-Jakob (Creutzfeldt-Jakob Disease - CJD) là một bệnh thần kinh hiếm gặp nhưng gây tử vong.

Bệnh Creutzfeldt-Jakob biến thể (variant Creutzfeldt-Jakob Disease - vCJD, còn được gọi là "bệnh bò điên") là một bệnh liên quan nhưng khác biệt xuất hiện lần đầu tiên ở Vương quốc Anh vào năm 1996. Những người bị ảnh hưởng có thể không có triệu chứng của bệnh CJD hoặc vCJD trong nhiều năm. Tác nhân truyền nhiễm của cả hai bệnh này là một protein bị gấp bất thường được gọi là prion.

Cho đến nay, không có trường hợp nào được báo cáo về việc lây truyền CJD liên quan đến truyền máu và chỉ có bốn báo cáo về khả năng lây truyền vCJD qua đường máu ở Anh. Mặc dù rủi ro rất nhỏ, nhưng những người có ý định hiến máu nếu đáp ứng một hoặc nhiều tiêu chí sau đây không được phép hiến máu:

● Đã từng được chẩn đoán mắc bệnh vCJD, hoặc

● Đã dành tổng cộng ≥3 tháng ở Anh từ 1980 đến 1996, hoặc

● Đã dành tổng cộng ≥5 năm ở Pháp hoặc Ireland từ 1980 đến 2001, hoặc

● Được truyền máu ở Anh, Pháp hoặc Ireland từ năm 1980 đến nay

Các tiêu chí này đã từng khắt khe hơn trước tháng 4 năm 2020. Chúng đã được sửa đổi trong đại dịch COVID-19.

Nhiễm trùng - Một số vi khuẩn thường sống trên da và trong đường tiêu hóa.

Vi khuẩn có thể xâm nhập vào máu được hiến nếu người hiến máu bị nhiễm trùng, nếu vi khuẩn trên da xâm nhập vào máu từ kim tiêm hoặc nếu có nhiễm trùng da gần vị trí lấy máu. Để giảm khả năng nhiễm vi khuẩn vào máu, da xung quanh vị trí tiêm được kiểm tra và làm sạch cẩn thận trước khi đưa kim vào.

Những người có ý định hiến máu nhưng bị sốt, cảm thấy không khỏe hoặc đang dùng thuốc kháng sinh uống (trừ thuốc trị mụn) không được phép hiến máu. Những hạn chế này cũng áp dụng cho những người đang dự trữ máu trong ngân hàng máu để sử dụng sau đó.

Các bệnh nhiễm trùng khác - Máu được hiến không thể được kiểm tra cho mọi bệnh nhiễm trùng và các loại bệnh nhiễm trùng mới thường xuyên xuất hiện trên khắp thế giới. Tài liệu giáo dục trước hiến máu được đưa cho người hiến máu, cũng như bảng câu hỏi bao gồm một số câu hỏi chung được thiết kế để xác định những người có triệu chứng nhiễm trùng hoặc đã đi du lịch tới những nơi mà bệnh nhiễm trùng phổ biến. Ngoài ra, trung tâm huyết học cũng thông báo những người hiến máu rằng họ nên gọi cho trung tâm huyết học nếu phát hiện các triệu chứng xuất hiện trong vòng hai tuần sau khi hiến; nếu người hiến bị bệnh thì máu đã được hiến sẽ bị loại bỏ.

Tuy nhiên, các câu hỏi trong bảng câu hỏi trước khi hiến máu đều hướng đến các dấu hiệu nhiễm trùng nói chung và những người có nguy cơ lây truyền bệnh do đi du lịch hoặc do hành vi được yêu cầu không hiến máu. Quyết định tự trì hoãn việc hiến máu có thể được đưa ra tại thời điểm hiến máu hoặc sau khi đã hoàn thành hiến máu (trong trường hợp đó trung tâm sẽ không sử dụng hoặc phân phối máu được hiến).

Các vấn đề y khoa khác - Để bảo vệ người nhận chống lại các biến chứng không do nhiễm trùng, người hiến được đánh giá một số vấn đề y khoa trước khi hiến máu.

Ung thư - Không có trường hợp nào được báo cáo về việc lây truyền ung thư bằng đường truyền máu. Tuy nhiên, vì việc lây truyền là có khả năng về mặt lý thuyết nên những người hiến máu được sàng lọc tiền sử ung thư.

Những người hiến máu đã từng bị ung thư tạng đặc hoặc mô (như phổi, gan, vú) được phép hiến máu nếu họ không có triệu chứng và không bị ung thư khi không điều trị trong một khoảng thời gian theo quy định của trung tâm huyết học. Khoảng thời gian này khác nhau nhưng ít nhất là một năm.

Những người hiến máu đã bị ung thư máu (như bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch) không được hiến máu vĩnh viễn.

Những người hiến máu đã bị ung thư biểu mô đã được loại bỏ hoàn toàn bằng phẫu thuật (như ung thư tế bào đáy của da hoặc ung thư cổ tử cung giai đoạn sớm) có thể hiến máu mà không cần phải chờ đợi.

● Ứ sắt - Những người mắc bệnh ứ sắt di truyền (một tình trạng cần được điều trị bằng phương pháp loại bỏ máu thường xuyên) có thể hiến máu nếu họ đáp ứng các tiêu chí khác để được hiến máu và nếu ngân hàng máu đáp ứng một số quy định của FDA. Máu được hiến từ những cá nhân này không được chấp thuận một cách thống nhất, có lẽ do chi phí đáp ứng các quy định và việc phải loại bỏ các ưu đãi về tài chính đối với việc hiến máu. FDA duy trì một danh sách các trung tâm huyết học chấp nhận máu từ những người hiến bị bệnh ứ sắt.

Không có nguy cơ truyền bệnh ứ sắt cho người nhận. (Xem "Giáo dục bệnh nhân: Bệnh ứ sắt di truyền (nâng cao) ".)

Tiêm phòng gần đây - Có các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về thời điểm bạn có thể hiến máu sau khi bạn được chủng ngừa. Khi bạn đi hiến máu, bạn sẽ được hỏi rằng bạn có tiêm vắc-xin gần đây hay không. Nếu câu trả lời là có, bạn có thể phải hoãn việc hiến máu.

Đối với một số vắc-xin virus hoặc vi khuẩn sống hoặc giảm độc lực (sởi, quai bị, bại liệt đường uống, thương hàn uống, sốt vàng da), bạn phải đợi ít nhất hai tuần trước khi được hiến máu. Đối với vắc-xin rubella hoặc thủy đậu, bạn sẽ phải chờ bốn tuần.

Thuốc - Hầu hết các loại thuốc được người hiến máu sử dụng không gây rủi ro cho người nhận. Tuy nhiên, một số loại thuốc được biết là gây ra dị tật bẩm sinh và được xem xét trong quá trình sàng lọc người hiến máu:

● Etretinate (tên thương hiệu: Tegison), được sử dụng cho bệnh vẩy nến

● Acitretin (tên thương hiệu: Soriatane), cũng được sử dụng cho bệnh vẩy nến

● Isotretinoin (tên thương hiệu: Earnica, Amnesteem, Claravis, Myorisan, Zenatane, trước đây gọi là Accutane ở Hoa Kỳ), được sử dụng để trị mụn trứng cá

● Finasteride (tên thương hiệu: Propecia, Proscar), được sử dụng cho chứng phì đại tuyến tiền liệt lành tính hoặc rụng tóc

● Dutasteride (tên thương hiệu: Avodart), thường được dùng cho phì đại tuyến tiền liệt

● Vismodegib (tên thương hiệu: Erivedge), được sử dụng cho ung thư da tế bào đáy

Những người hiến máu đã sử dụng isotretinoin và finasteride được yêu cầu đợi một tháng sau liều cuối cùng trước khi hiến máu; những người hiến máu đã dùng dutasteride được yêu cầu chờ sáu tháng; những người hiến máu đã dùng vismodegib được yêu cầu đợi hai năm; và những người hiến máu đã dùng acitretin được yêu cầu đợi ba năm. Những người đã sử dụng etretinate sẽ không được hiến máu vĩnh viễn.

Những người dùng aspirin hoặc thuốc có chứa aspirin trong vòng 48 giờ trước được phép hiến máu toàn phần nhưng không được phép hiến tiểu cầu bằng phương pháp phân tách máu. Những người đã dùng thuốc chống tiểu cầu (ví dụ: clopidogrel [tên thương hiệu: Plavix] hoặc ticagrelor [tên thương hiệu: Brilinta]) phải chờ một khoảng thời gian khác nhau từ 2 đến 14 ngày để hiến tiểu cầu. Những người dùng thuốc chống đông máu (còn gọi là "chất làm loãng máu") thường không được phép hiến máu trong tối thiểu hai hoặc bảy ngày (tùy thuộc vào từng loại thuốc cụ thể) sau liều cuối cùng. Thuốc chống đông máu bao gồm warfarin (tên thương hiệu: Coumadin), dabigatran (tên thương hiệu: Pradaxa), rivaroxaban (tên thương hiệu: Xarelto), apixaban (tên thương hiệu: Eliquis), edoxaban (tên thương hiệu: Savaysa, Lixiana), và heparin (dạng chích; tên thương hiệu: Lovenox).

Xét nghiệm máu được hiến - Máu được hiến sẽ được kiểm tra trong phòng xét nghiệm về các bệnh truyền nhiễm có thể lây truyền qua truyền máu, bao gồm các xét nghiệm HIV, viêm gan B, viêm gan C, vi rút lympho T ở người, vi rút West Nile, vi rút Zika, giang mai và bệnh Chagas.

Sổ đăng ký của những người bị hoãn hiến máu - Sổ đăng ký của những người bị hoãn hiến máu có chứa tên của những người không được phép hiến máu trong quá khứ, thường là do có nguy cơ hoặc mắc các bệnh truyền nhiễm cụ thể, chẳng hạn như viêm gan B hoặc nhiễm HIV. Về mặt lý thuyết, có thể những người này sẽ được xét nghiệm âm tính sau lần xét nghiệm dương tính trước đó.

Tên của người hiến máu thường được kiểm tra đối với sổ đăng ký này trước và sau khi hiến máu. Lý do cho việc trì hoãn thường không có sẵn cho nhân viên tại trung tâm thu gom máu.

Gọi lại qua điện thoại - Sau khi hiến máu, những người hiến máu được cung cấp một số điện thoại để họ có thể gọi cho trung tâm huyết học để báo cáo bất kỳ yếu tố nào có thể ảnh hưởng đến việc sử dụng máu của họ hoặc báo cáo các triệu chứng nhiễm trùng trong những ngày đầu tiên đến hai tuần sau khi hiến (chẳng hạn như các triệu chứng của nhiễm trùng đường hô hấp trên, bệnh đường tiêu hóa hoặc nhiễm vi-rút lây truyền do muỗi). Những báo cáo như vậy sẽ được đánh giá, và máu đã được hiến có thể phải bị hủy.

Nguy cơ bị nhiễm trùng từ máu được hiến

Các biện pháp an toàn như xét nghiệm sàng lọc đã làm giảm đáng kể nguy cơ bị nhiễm virus từ máu được truyền. Khả năng bị một trong những bệnh nhiễm trùng này từ việc truyền máu thấp hơn khả năng tử vong trong một vụ tai nạn xe hơi hoặc bị giết bởi một khẩu súng. Các ước tính gần đây cho thấy những rủi ro sau đây liên quan đến việc phát triển một số bệnh nhiễm trùng sau khi được nhận một đơn vị máu:

● 1 trên 200.000 đến 1 trên 360.000 đối với viêm gan B

● 1 trên 1 triệu đến 1 trên 2 triệu đối với viêm gan C

● 1 trên 1,5 triệu đến 1 trên 2 triệu đối với vi rút suy giảm miễn dịch ở người (HIV)

● 1 trên 2 triệu đối với vi rút lympho T ở người

Các nguy cơ khác của từ máu được hiến

Ngoài nguy cơ nhiễm trùng do truyền máu, các rủi ro khác bao gồm:

● Khó thở do phản ứng miễn dịch / viêm, được gọi là tổn thương phổi cấp tính liên quan đến truyền máu

● Khó thở do thể tích dịch lớn, được gọi là quá tải tuần hoàn liên quan đến truyền máu

● Phản ứng dị ứng với protein và / hoặc tế bào trong truyền máu

● Các tế bào từ máu được truyền tấn công người nhận, được gọi là bệnh mảnh ghép – kí chủ liên quan đến truyền máu

● Không tương thích máu, dẫn đến phá hủy các tế bào máu được truyền bởi hệ thống miễn dịch của người nhận

● Sốt do các hormones gây sốt (cytokine) trong truyền máu, còn được gọi là phản ứng truyền máu không tán huyết gây sốt

Những rủi ro này xảy ra không thường xuyên và được hiểu rõ bởi các bác sĩ lâm sàng; nhiều biện pháp được thực hiện thường xuyên để giảm thiểu tối đa các phản ứng này.

Truyền máu tự thân

Truyền máu tự thân là khi một người hiến máu cho chính mình vài ngày đến sáu tuần trước khi được phẫu thuật theo chương trình, khi đó họ có thể cần được truyền máu. Truyền máu tự thân làm giảm hầu hết các nguy cơ, nhưng không phải giảm tất cả, bị các biến chứng nhiễm trùng của truyền máu.

Các biến chứng có thể xảy ra của việc truyền máu

Hầu hết những người hiến máu không có bất kỳ biến chứng nào cần được chăm sóc y tế. Các biến chứng phổ biến nhất bao gồm bầm tím hoặc đau nhức tại vị trí kim và cảm thấy mệt mỏi.

Một tỷ lệ nhỏ (2 đến 5 phần trăm) người hiến máu cảm thấy xây xẩm và/hoặc ngất trước, trong hoặc sau khi hiến máu. Vấn đề này phổ biến hơn khi hiến máu lần đầu tiên hoặc ở những người trẻ. Uống một chai nước 500mL trước khi hiến máu có thể làm giảm nguy cơ này.

Địa chỉ để tìm kiếm thông tin

Bác sĩ của bạn là nguồn thông tin tốt nhất cho các câu hỏi và mối quan tâm liên quan đến vấn đề y tế của bạn.

Các tổ chức sau đây cũng cung cấp thông tin y tế đáng tin cậy:

● Thư viện Y khoa Quốc gia - www.nlm.nih.gov/medlineplus/healthtopics.html

● Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia - www.nhlbi.nih.gov/

● Hội chữ thập đỏ Mỹ - www.redcross.org

● Trung huyết học Mỹ - www.americasblood.org

● AABB (trước đây là Hiệp hội Ngân hàng máu Hoa Kỳ) - www.aabb.org

Use of UpToDate is subject to the S ubscription and License Agreement.

HIẾN MÁU VÀ TRUYỀN MÁU TRONG THỜI GIAN ĐẠI DỊCH COVID-19 ( PHẦN 2)