1. IVIG LÀ GÌ?
Globulin miễn dịch đường tĩnh mạch (Intravenous immune globulin - IVIG) là một sản phẩm được tạo thành từ các kháng thể và được dùng bằng đường truyền tĩnh mạch.
Kháng thể là protein mà cơ thể bạn tạo ra để giúp bạn chống lại nhiễm trùng. Mỗi kháng thể mà cơ thể bạn tạo ra hơi khác nhau, bởi vì chúng phải ăn khớp như chìa khóa và ổ khóa với mọi chất lạ (chẳng hạn như virus) xâm nhập vào cơ thể bạn. Đây là lý do tại sao bạn cần tiêm phòng cúm mỗi năm; mỗi năm, vi-rút cúm có cấu trúc hơi khác nhau và tương ứng là các kháng thể khác nhau (mà vắc-xin kích thích cơ thể bạn sản xuất) được yêu cầu để bảo vệ bạn.
Trong suốt cuộc đời, cơ thể bạn tạo ra hàng ngàn kháng thể khác nhau khi bạn tiếp xúc với các loại protein khác nhau mà cơ thể bạn coi là "ngoại lai".
IVIG được điều chế từ máu do hàng ngàn người hiến tặng để tạo ra một bộ kháng thể siêu đậm đặc và rất đa dạng chống lại nhiều chất lạ mà cơ thể bạn có thể gặp phải.
2. TẠI SAO TÔI LẠI CẦN IVIG?
Bạn có thể phải cần IVGI nếu cơ thể bạn không đủ kháng thể. Một tên gọi khác cho vấn đề này là suy giảm miễn dịch. IVGI chỉ đơn giản là cung cấp thêm các kháng thể mà cơ thể bạn không thể tự tạo ra. IVGI cũng cung cấp cho bạn một loạt các kháng thể mà hệ thống miễn dịch của bạn không gặp phải các kháng nguyên của chúng. Các kháng thể thường có tác dụng trong vài tuần và giúp cơ thể bạn chống lại một loạt các bệnh nhiễm trùng. nếu bạn đang dùng IVGI vì lí do này, bạn cần dùng nó đều đặn theo lịch.
Lý do thứ hai bạn có thể cần IVIG là khi hệ miễn dịch của bạn bắt đầu tấn công cơ thể của chính bạn. Các tính huống mà vấn đề này xảy ra bao gồm:
- Hệ thống miễn dịch của bạn phá hủy các tiểu cầu trong máu của bạn (gọi là giảm tiểu cầu miễn dịch [immune thrombocytopenia - ITP])
- Hệ thống miễn dịch của bạn phá hủy các tế bào hồng cầu của chính bạn (gọi là thiếu máu tán huyết tự miễn [autoimmune hemolytic anemia - AIHA])
- Hệ thống miễn dịch tấn công hệ thống thần kinh của bạn, chẳng hạn như các dây thần kinh kiểm soát nhịp thở của bạn (trong hội chứng Guillain-Barré) hoặc các dây thần kinh kiểm soát cảm giác (ví dụ, trong bệnh đa dây thần kinh do hủy myelin do viêm mạn tính [chronic inflammatory demyelinating polyneuropathy - CIDP])
Người ta không biết rõ hoàn toàn cách IVIG hoạt động như thế nào để ngăn chặn hệ thống miễn dịch của bạn tấn công cơ thể của chính bạn. Các chuyên gia tin rằng tác dụng của IVIG tới từ sự kết hợp của nhiều thứ, bao gồm cả tác động đến các tế bào miễn dịch và kháng thể mà chúng tạo ra.
3. IVIG ĐƯỢC DÙNG BẰNG ĐƯỜNG NÀO?
IVIG được truyền bằng đường tĩnh mạch, mất một giờ hoặc hơn. Lượng IVIG bạn cần cho mỗi liều tùy thuộc vào cân nặng của bạn cũng như lý do bạn dùng IVIG:
- Bạn chỉ cần một lượng IVIG nhỏ nếu mục đích điều trị là để thay thế các kháng thể mà cơ thể bạn sẽ sản xuất. Tuy nhiên, bạn cần tiếp tục được dùng IVIG thường xuyên. Bác sĩ sẽ xác định tần suất bạn cần được truyền và thời gian bạn cần tiếp tục sử dụng chúng (các vấn đề này có thể cần được đánh giá lại định kỳ tùy theo chẩn đoán của bạn).
- Bạn cần một lượng IVIG lớn hơn nếu mục đích là ngăn chặn hệ miễn dịch của bạn tấn công cơ thể của chính bạn. Tuy nhiên, bạn có thể không cần quá nhiều liều. Thông thường bác sĩ có thể nói cho bạn biết IVIG có hoạt động hay không sau một hoặc một vài liều.
Có một số thương hiệu IVIG khác nhau, đa phần chúng giống nhau, nhưng có một số khác biệt nhỏ. Bạn có thể sẽ không nhận thấy sự khác biệt giữa các thương hiệu, nhưng một số ít những người được dùng sẽ nhận ra. Nói chung, nếu bạn thường xuyên được dùng IVIG, tốt nhất nên sử dụng cùng một nhãn hiệu mỗi lần để giảm nguy cơ tác dụng phụ.
IVIG thường được sử dụng trong phòng khám của bác sĩ hoặc bệnh viện. Trong một số trường hợp, nó có thể được sử dụng trong nhà, nếu được sắp xếp thích hợp. Điều quan trọng là cảm thấy thoải mái với nơi bạn sẽ được dùng IVIG và hãy cho bác sĩ của bạn biết nếu bạn có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào liên quan đến các giới hạn về mặt cá nhân mà bạn có thể gặp phải.
4. TÁC DỤNG PHỤ CỦA IVIG
Nhiều người không bị các tác dụng phụ khi dùng IVIG, nhưng có rất nhiều tác dụng phụ từ việc dùng IVIG, đặc biệt là nếu bạn được dùng IVIG một cách thường xuyên và/hoặc nếu bạn đang dùng IVIG liều cao. Tuy nhiên, trong suốt quá trình điều trị, có tới một nửa số người có thể gặp một tác dụng phụ, thường là nhỏ hoặc có gây khó chịu nhưng không nguy hiểm. Các tác dụng nghiêm trọng hơn hiếm khi xảy ra, ví dụ như phản ứng dị ứng hoặc hình thành cục máu đông.
Tác dụng phụ phổ biến nhất là đau đầu. Các tác dụng phụ khác bao gồm ớn lạnh, sốt, đỏ bừng mặt, đau cơ hoặc đau khớp giống như bị cúm, cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, nôn và phản ứng dị ứng. Hầu hết các phản ứng này nhẹ và thường xảy ra với liều IVIG đầu tiên hoặc nếu bạn đổi sang một nhãn hiệu IVIG khác. Bạn sẽ được theo dõi để phát hiện các tác dụng phụ.
Các tác dụng phụ có thể xảy ra một ngày hoặc hơn sau khi bạn được truyền IVIG, bao gồm hình thành cục máu đông, phát ban, các vấn đề về thận và giảm các tế bào máu.
Bác sĩ có thể làm một số điều để giảm khả năng bị các tác dụng phụ này, bao gồm:
- Thực hiện các xét nghiệm máu nhất định trước khi truyền IVIG
- Giữ cho bạn luôn được cung cấp đủ nước, trong một số trường hợp sẽ cho bạn thêm dịch (bằng đường uống hoặc truyền tĩnh mạch)
- Truyền IVIG chậm hơn
- Chia một liều lớn thành nhiều liều nhỏ hơn và truyền trong vài ngày
- Cho bạn thuốc giảm đau trước khi truyền - Những thuốc này có thể bao gồm acetaminophen (tên thương hiệu mẫu: Tylenol); một loại thuốc chống viêm không steroid hoặc "NSAID" như ibuprofen (tên thương hiệu mẫu: Advil, Motrin) hoặc naproxen (tên thương hiệu mẫu: Aleve); hoặc glucocorticoids. Tuy nhiên, nhiều người không cần dùng các loại thuốc này trước khi được truyền IVIG.
- Một số bệnh nhân có thể được dùng thuốc như aspirin để giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Bác sĩ cũng có thể khuyên bạn không nên ngồi yên trong thời gian dài (ví dụ khi đi máy bay) trong một hoặc hai ngày sau khi truyền IVIG.
Một số người lo lắng về việc mắc bệnh từ IVIG, vì nó được tạo ra từ máu của người khác. Nguy cơ bị nhiễm virus từ IVIG được coi là cực kỳ thấp. Chưa ai từng bị nhiễm HIV (virus gây ra AIDS) từ IVIG và các phương pháp được sử dụng để thanh lọc IVIG sẽ tiêu diệt vi khuẩn, virus viêm gan và các sinh vật truyền nhiễm khác. Tuy nhiên, không ai có thể dự đoán được mọi nhiễm trùng mới có thể xuất hiện hay không. Đây là một trong những lý do IVIG chỉ được chỉ định khi thực sự cần thiết và hồ sơ về số lô IVIG cụ thể phải được lưu giữ.
5. CÓ CÁC PHƯƠNG PHÁP NÀO KHÁC NGOÀI IVIG KHÔNG?
Nếu bạn đang được dùng IVIG để cung cấp thêm kháng thể, hai lựa chọn thay thế chủ yếu là globulin miễn dịch được tiêm dưới da hoặc tiêm bắp. Globulin miễn dịch tiêm dưới da (Subcutaneous immune globulin - SCIG) có ít tác dụng phụ hơn và có thể là một lựa chọn tốt cho một số người. Bạn được tiêm một lượng nhỏ hơn, và thường dùng cho những người đang được điều trị để cung cấp thêm kháng thể cho hệ miễn dịch của cơ thể chống lại nhiễm trùng.
Nếu bạn đang được dùng IVIG để ngăn chặn hệ thống miễn dịch của bạn làm hỏng một số tế bào của chính bạn, có một số loại thuốc thay thế có thể kiểm soát hệ thống miễn dịch của bạn.
- Các loại thuốc thường được sử dụng để ngăn chặn hệ thống miễn dịch bao gồm glucocorticoids như prednison và dexamethasone hoặc một số loại thuốc nhắm vào các tế bào sản xuất kháng thể, như rituximab (tên thương hiệu: Rituxan). Tuy nhiên, những loại thuốc này thường mất vài ngày hoặc vài tuần để có tác dụng, vì vậy IVIG có thể là một lựa chọn tốt nếu bạn cần một phương pháp điều trị nhanh chóng.
- Lọc huyết tương cũng có thể là một lựa chọn.
- Một dạng kháng thể khác được gọi là globulin miễn dịch Rh (D) (tên thương hiệu mẫu: RhoGam); đây là dạng kháng thể được dùng cho một số phụ nữ mang thai để ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến việc em bé có nhóm máu khác với mẹ. Globulin miễn dịch Rh (D) chứa các kháng thể chống lại một số protein trên tế bào hồng cầu và đôi khi có thể khiến bạn bị thiếu máu.
6. CÓ ĐIỀU GÌ KHÁC MÀ TÔI CẦN ĐƯỢC BIẾT KHÔNG?
Vắc-xin có thể không có tác dụng tốt trong vài tuần đến vài tháng sau khi bạn được dùng IVIG vì IVIG có thể ngăn hệ thống miễn dịch đáp ứng với vắc-xin. Tuy nhiên điều quan trọng là bạn cần
được tiêm một số loại vắc-xin, và bạn sẽ được bảo vệ tốt hơn nếu bạn được tiêm vắc-xin. Thảo luận về thời gian tốt nhất để tiêm vắc-xin với bác sĩ của bạn.
Giữ hồ sơ về số lô và ngày bạn được truyền IVIG. Vấn đề này rất quan trọng nhằm mục đích theo dõi những sản phẩm nào phù hợp nhất với bạn và để xét nghiệm nếu bạn nghĩ rằng bạn bị những tác dụng phụ liên quan đến IVIG. Nếu một thương hiệu IVIG nào đó đang có tác dụng hiệu quả cho bạn, sẽ an toàn hơn nếu bạn không đổi qua một thương hiệu khác.
