NHỮNG LOẠI VẮC XIN NÀO NÊN TIÊM CHO TRẺ TỪ 7 ĐẾN 18 TUỔI?

Vắc xin là gì?

Vaccine (hay còn gọi là vắc-xin) là chế phẩm có tính kháng nguyên có nguồn gốc từ vi sinh vật gây bệnh hoặc vi sinh vật có cấu trúc kháng nguyên giống vi sinh vật gây bệnh, đã được bào chế đảm bảo độ an toàn cần thiết, làm cho cơ thể tự tạo ra tình trạng miễn dịch chống lại tác nhân gây bệnh.

Vacxin chứa các phiên bản suy yếu của virus hay phiên bản gần giống như virus (được gọi là kháng nguyên). Điều này chứng tỏ các kháng nguyên không thể tạo ra các dấu hiệu hoặc triệu chứng của bệnh, nhưng chúng kích thích hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể. Những kháng thể này sẽ bảo vệ cơ thể khi tiếp xúc với các virus trong tương lai.

Tại sao trẻ em cần phải tiêm vắc xin?

Vacxin giúp nâng cao khả năng kháng bệnh của cơ thể. Khi chủng ngừa, hệ miễn dịch của cơ thể nhận diện vacxin là vật lạ sẽ tiêu diệt và ghi nhớ chúng, từ đó tạo được trí nhớ miễn dịch. Về sau khi tác nhân bệnh thật xâm nhập vào cơ thể, hệ miễn dịch sẽ tấn công tác nhân gây bệnh nhanh chóng và hiệu quả để bảo vệ cơ thể chống lại bệnh đó.

Nhờ có vacxin hàng triệu trẻ em không bị chết do bệnh truyền nhiễm. Người được tiêm chủng không bị mắc bệnh hay di chứng do bệnh dịch gây ra.

Khi chương trình tiêm chủng thực hiện tốt tức đa số mọi người đều được chủng ngừa một căn bệnh nào  đó thì đôi khi bệnh đó có thể biến mất hoàn toàn khỏi cộng đồng và chương trình tiêm chủng vacxin đó có thể dừng lại. Ví dụ như bệnh đậu mùa. Tuy nhiên một số bệnh như bệnh sởi nếu dừng chương trình tiêm chủng thì khi tỉ lệ tiêm chủng giảm xuống bệnh sẽ bùng phát rất nhanh trở lại.

Những loại vắc xin nào nên tiêm cho trẻ từ 7 đến 18 tuổi?

Các bác sĩ khuyên rằng trẻ em từ 7 đến 18 tuổi nên tiêm vắc-xin để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng sau:

• Cúm - Cúm có thể gây sốt, ớn lạnh, đau cơ, ho hoặc đau họng.

• Bạch hầu, uốn ván và ho gà - Vắc-xin để phòng ngừa 3 bệnh khác nhau này thường được nhóm lại trong 1 mũi tiêm. Bạch hầu có thể gây ra một lớp phủ dày ở phía sau cổ họng khiến người bệnh khó thở. Uốn ván khiến cơ hoạt động không bình thường. Ho gà gây ho dữ dội và thường dễ gây biến chứng nặng ở trẻ nhỏ tuổi.

• Papillomavirus ở người (HPV) - Nhiễm trùng HPV có thể dẫn đến ung thư cổ tử cung ở phụ nữ và ung thư dương vật ở nam giới. Virus này cũng có thể gây ung thư miệng và cổ họng, ung thư hậu môn và mụn cóc sinh dục ở nam và nữ. Cả bé gái và bé trai đều nên tiêm vắc-xin HPV. 

• Viêm màng não - Viêm màng não gây ra bởi một loại vi trùng có  khả năng gây nhiễm trùng nghiêm trọng trên toàn cơ thể hoặc các mô xung quanh não. 

• Viêm phổi do phế cầu - Pneumococcus là một loại vi trùng có thể gây nhiễm trùng phổi, tai, máu hoặc các mô xung quanh não. Hầu hết trẻ em từ 7 đến 18 tuổi không cần tiêm vắc-xin này. Nhưng tuỳ trường hợp, một số trẻ có thể cần phải tiêm. 

• Viêm gan A - Viêm gan A thường không ảnh hưởng ở trẻ em, nhưng có thể gây ra bệnh gan nặng ở người lớn. Trẻ em được tiêm vắc-xin viêm gan A giúp ngăn ngừa  nhiễm từ những người lớn xung quanh bị nhiễm trùng. 

Một số trẻ sẽ cần các loại vắc-xin khác, tuỳ trường hợp mà bác sĩ sẽ chỉ định thêm.

Trẻ cần tiêm bao nhiêu mũi vắc xin?

Mỗi loại vắc-xin cầm tiêm với số mũi khác nhau. Một số vắc-xin hoạt động chỉ sau 1 liều tiêm. Những người khác cần 2 hoặc nhiều liều để ngăn ngừa nhiễm trùng. Vắc xin thường mất vài tuần sau tiêm mới hoạt động hiệu quả.

Một số vắc-xin có khả năng ngăn ngừa nhiễm trùng cho đến hết đời. Nhưng cũng có những loại chỉ có tác dụng trong một khoảng thời gian nhất định do vậy phải tiêm nhắc lại sau vài năm nhằm giúp cơ thể duy trì khả năng miễn dịch. 

Bao nhiêu tuổi thì tiêm được vắc xin?

Các loại vắc-xin khác nhau sẽ được chỉ định tiêm ở các độ tuổi khác nhau. Hầu hết trẻ em khỏe mạnh sẽ tuân theo một lịch trình vắc-xin được lập sẵn (bảng 1). Tuy nhiên cũng có những trường hợp ngoại lệ. Ví dụ, nhiều bé gái tiêm vắc-xin HPV ở tuổi 11 hoặc 12. Nhưng cũng có thể tiêm bất cứ lúc nào từ 9 đến 26 tuổi.

Trẻ em có thể không tuân theo lịch tiêm chủng thông thường nếu chúng:

• ● Có một số bệnh lí nhất định

• ● Bắt đầu tiêm vắc-xin muộn hơn bình thường

● Tiêm vắc xin đúng tuổi nhưng bỏ mũi hoặc tiêm không đủ mũi tiêm theo quy định.  

Đối với những trẻ trên, sẽ được bác sĩ chỉ định các lịch tiêm chủng khác phù hợp. 

 Các tác dụng phụ có thể xảy ra khi tiêm vắc xin

Đa số vaccine an toàn và gây ra, nếu có, ít các biến chứng nghiêm trọng và hiếm khi xảy ra. Nếu trẻ biểu hiện các phản ứng bất thường như ban đỏ nhiều trên da, khó thở hay sốt cao, co giật hay mất ý thức trong thời gian ngắn sau khi tiêm chủng, cần được đánh giá ngay bởi các bác sĩ. 

Các tác dụng phụ có thể gặp là: 

● Đỏ, sưng nhẹ hoặc đau nhức khi tiêm

● Sốt nhẹ

● Phát ban nhẹ

● Đau đầu hoặc đau nhức cơ thể

Vắc xin đôi khi cũng gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, chẳng hạn như dị ứng nặng, sốc phản vệ nhưng rất hiếm xảy ra. 

Phải làm gì nếu trẻ bị dị ứng?

Một số dạng vắc-xin cúm có chứa một lượng nhỏ trứng. Nhưng số lượng nhỏ đến mức không gây ra phản ứng dị ứng. Nên nếu bạn bị dị ứng trứng, bạn vẫn nên chủng ngừa cúm như người bình thường. 

Có nên theo dõi lịch tiêm vắc xin của trẻ?

Nên lập một danh sách các loại vắc-xin mà con bạn đã tiêm và thời giann tiêm. Nhiều trường hợp bác sĩ hay trường hcoj sẽ cần dùng đến lịch tiêm này. 

Nếu trẻ bị đau sau tiêm, cần phải làm gì?

Thường thì cơn đau sẽ biến mất nhanh chóng. Trong các trường hợp đau nhiều và phụ huynh lo lắng thì có thể: 

● Hỏi bác sĩ hoặc y tá về kem giúp giảm đau - Đặt kem này lên da của con bạn trước khi tiêm có thể giúp giảm đau.

● Đánh lạc hướng cơn đau của trẻ - Trong khi tiêm, có thể giúp đánh lạc hướng  trẻ bằng một số cách như nói chuyện với trẻ, cho trẻ thổi bong bóng, hoặc chơi nhạc hoặc video.

● Sử dụng thuốc giảm đau - Nếu trẻ vẫn còn đau sau khi về nhà, có thể cho trẻ uống acetaminophen hoặc ibuprofen. Nhớ tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng các loại thuốc này.  

Lịch tiêm chủng khuyến cáo cho trẻ từ 7 đến 18 tuổi năm 2019

Lưu ý: Nếu trẻ không tiêm tất cả các loại vắc-xin theo lịch từ 0 đến 6 tuổi, trẻ có thể cần tiêm các loại vắc-xin đó vào lúc 7 đến 18 tuổi